Gebelik, doğum eylemi ve lohusalık esnasındaki komplikasyonlar,<br />
geliĢmekte olan ülkelerde üreme yaĢındaki kadınlar arasında önde<br />
gelen ölüm ve sakatlık nedenidir. Çok boyutlu bir kalkınma<br />
göstergesi olarak anne ölüm oranı, üreme sağlığı hizmet sunumu<br />
kalitesi ile yakından iliĢkilidir. Dünyada her yıl 400.000 civarında<br />
anne ölümünün gerçekleĢtiği tahmin edilmektedir. Bin Yıl<br />
Kalkınma Hedefleri'nin 5’incisi; anne sağlığındaki iyileĢmesinin<br />
temel göstergesi anne ölümlerinin azaltılmasıdır.<br />
Ülkemizde 2003 yılından bu yana uygulanmakta olan Sağlıkta<br />
DönüĢüm Programı'nda anne ve çocuklara özel önem verilmesi<br />
öncelikli konular arasında yer almıĢtır. Bu çerçevede yapılan<br />
çalıĢmalar sonucunda anne ve bebek ölümlerinde önceki yıllara<br />
göre çok daha yüksek oranlarda azalmalar sağlanmıĢtır. . 2002<br />
yılında anne ölüm oranı yüzbin canlı doğumda 64 iken, 2005<br />
yılında yapılan Ulusal Anne Ölümleri ÇalıĢmasında 28,5’a, 2012<br />
yılında 15,4’e, bebek ölüm hızı ise 2002 yılında binde 31,5 iken<br />
2012 yılında 7,4’e düĢürülmüĢtür.<br />
Bu sonuçların alınmasında ülkemizdeki genel geliĢmenin yanında,<br />
doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası bakım hizmetlerinin<br />
güçlendirilmesi, doğumların hastanede yapılmasının sağlanması,<br />
doğu ve güneydoğu baĢta olmak üzere kalkınmada öncelikli<br />
bölgelerdeki sağlık personeli sayısının artırılması, hastanelerdeki<br />
eriĢkin ve yenidoğan yoğun bakım hizmetlerindeki geliĢmeler ve<br />
112 acil yardım ve kurtarma hizmetlerindeki geliĢmenin büyük<br />
katkısı olmuĢtur.<br />
Bilindiği üzere anne ve bebek ölümlerinde gelinen bu düzeyden<br />
daha iyi sonuçlara ulaĢmak gittikçe zorlaĢmaktadır. Bugüne kadar<br />
yapılanlardan daha fazlasını, daha kaliteli olarak yapmak<br />
zorundayız. Bunu gerçekleĢtirmek için sağlık kuruluĢlarının tıbbi<br />
donanım ve alt yapı eksikliklerini tamamlamanın yanında, hizmeti<br />
v<br />
sunan sağlık personelinin bilgi ve becerilerini de en üst düzeyde<br />
tutmak mecburiyetindeyiz.<br />
Bakanlığımızca ülke genelinde sağlık personeli tarafından kaliteli,<br />
standart, güvenli ve nitelikli hizmet sunulması, uygulamada<br />
birlikteliğin sağlanması amaçlanmıĢtır. Bu kapsamda Bakanlığımız<br />
bilim komisyonları ile Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği, Türk<br />
Perinatoloji Derneği, Türkiye Maternal Fetal Tıp ve Perinatoloji<br />
Derneği tarafından Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi,<br />
Doğum ve Sezaryen Eylemi Yönetim Rehberi, Doğum Sonrası<br />
Bakım Yönetim Rehberi ve Acil Obstetrik Bakım Yönetim Rehberi<br />
oluĢturulmuĢ ve 2013 yılında bu rehberlerin revizyonu yapılmıĢtır.<br />
Bu rehberler değiĢmez kurallar dizisi değildir ve hastaya sunulan<br />
hizmetlerin hukuki standartlarını oluĢturmazlar. Tıbbın ana<br />
prensibi, “hastalık değil hasta vardır” ilkesine uygun olarak her<br />
hastanın durumunun kendi özel koĢulları içerisinde<br />
değerlendirilmesi gerektiğini kabul eder.<br />
Rehberlerin uygulanması ile her gebenin en az; 4 kez nitelikli<br />
izlenmesi, doğum sonrası hastanede 3, evde 3 olmak üzere 6 kez<br />
lohusa izleminin yapılması, normal doğum sonrası 24 saat, sezaryen<br />
sonrası 48 saat hastanede takip edilmesi, her doğumun hastanede<br />
gerçekleĢtirilmesi, acil obstetrik vakaların yönetimi ve gerektiğinde<br />
stabilize etmek kaydıyla bir üst düzey hastaneye sevklerinin<br />
gerçekleĢtirilmesi beklenmektedir.<br />
Klinik rehberlerin hazırlanmasında ve revizyonunda emeği geçen<br />
Bilim Komisyonu üyeleri, programda çalıĢan kurum personeli ile<br />
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği, Türk Perinatoloji Derneği,<br />
Türkiye Maternal Fetal Tıp ve Perinatoloji Derneği, Perinatoloji<br />
Uzmanları Derneğine teĢekkür ederiz. Bugüne kadar anne ve bebek<br />
ölümlerini önlemek adına sahada özveri ile çalıĢan, bu rehberlerin<br />
uygulamasını gerçekleĢtirecek olan sağlık personeline de ayrıca<br />
teĢekkür ederiz.<br />
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu BaĢkanlığı
1. ĠLETĠġĠM
Lohusa ve/veya aile yakınlarını karĢılayarak uygun iletiĢimi kurmak
için aĢağıdaki basamaklari uygulayınız.
Lohusayı nazik bir Ģekilde karĢılama
Gerekli mahremiyeti sağlama
Kendini tanıtma
Lohusanın adını öğrenme ve kullanma
Gerekli olumlu beden dilini kullanma
ĠletiĢim için gerekli mesafeyi ayarlama
Lohusa ile yüz yüze olma, göz teması kurma
Her aĢamada soru sorabileceğini belirtme
2. LOHUSANIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
2.1 Annenin genel durumunu değerlendiriniz.
2.2 Anneye kendini nasıl hissettiğini (halsiz, yorgun, vb) ve
yakınmalarını (ağrı, üĢüme, vb) sorunuz.
2.3 Doğum öncesi bakım ve doğum ile ilgili eldeki kayıtlı olan
bilgileri gözden geçiriniz.
2.4 Anne ve eĢi ile doğum ve doğum sonrası olaylarla ilgili neler
hissettiklerini tartıĢınız ve sorularını yanıtlayınız.
2.5 Risk tespiti yapınız (Hastanede kalış süresini ve verilecek
klinik hizmetleri belirlemek üzere) (Bakınız: Risk
Değerlendirme, Sayfa: 7)
3. MUAYENE/MÜDAHALE
3.1 Muayene/müdahale yapılacak ise:
Yapılacak muayene ve/veya müdahalenin amacını ve nasıl
3
yapılacağını açıklayınız.
Annenin yapılacak müdahaleler için daha önce alınmamıĢsa
yazılı onayını alınız.
Annenin mahremiyetini göz önüne alarak ortamı düzenleyiniz.
3.2 Bilinç durumunu kontrol ediniz.
3.3 Vital bulguları 15 dakikada bir ölçünüz ve değerlendiriniz:
Kan basıncı (Kan basıncı anne istirahat halinde ve iki ölçüm
140/90 mmHg veya üzerinde ya da öykü varsa (Bakınız: Acil
Obstetrik Bakım Yönetim Rehberi Preeklampsi ve Eklampsi
Bölümü.), kan basıncı değeri 90/50 mmHg altında ise
hastayı yakın takip ediniz. (Anestezi uygulanmıĢsa ona bağlı
veya olası kan kaybına bağlı geliĢebilir. Kanama kontrolü
yapınız. Kan basıncı değeri sistolik 90 mmHg’nın
altındaysa ve taĢikardi eĢlik ediyorsa kanama açısından
dikkatli olunuz.) Ayrıca hipotansiyon durumunda; anneyi
ortostatik hipotansiyon açısından da değerlendiriniz.
Nabız (Nabız sayısı 60’ın altı, 100’ün üstü ise hastayı yakın
takip ediniz.)
Solunum sayısı (Solunum sayısı 10’un altı, 20’nin üstü ise
hastayı yakın takip ediniz.)
En az bir kez ateĢ ölçü, (enfeksiyon şüphesi varsa ateş takibi
yapınız.)
3.4 Kanama ve uterus involusyonunu değerlendiriniz:
Doğum sonrası kanamanın önlenmesi için profilaksi
uygulamasını aĢağı seçeneklerden birine göre yapınız; (FIGO
recommendations, Drug regimens for prevention and treatment
of PPH, 2012)
a. Oksitosin;
4
Ġntramuskuler olarak 10 ünite veya
Ġntravenöz olarak 10 ünite 3-5 dakikada veya
Ġntravenöz olarak 10 ünite oksitosin 500cc % 0,9’luk
NaCl veya 500cc Ringer Laktat solüsyonu içinde 10
cc/dk gidecek Ģeklinde, kontrakte uterus sağlanana
kadar yaklaĢık 10-15 dakika, daha sonra da 1 saat
tamamlanana kadar 2cc/dk gidecek Ģeklinde
infüzyona devam ediniz.
b. Ergometrine veya methylergometrine; Ġntramusküler 0,2
mg.
c. Misoprostol; Eğer oksitosin mevcut değil veya güvenli
kullanıma uygun değilse 600 µg oral.
Dikkat: Ergot alkoloidleri (ergometrine veya
methylergometrine) kan basıncını yüksettiğinden dolayı;
yüksek kan basıncı, kalp hastalığı, preeklampsi veya
eklampsisi olan kadınlarda kontrendikedir.
Doğum sonrası ilk bir saat içinde uterin fundus genellikle
umbilikus seviyesinde veya hemen üzerindedir ve serttir.
(Uterus tonus kontrolünü; postpartum ilk yarım saat 5-10
dakikada bir, sonraki yarım saat 15 dakikada bir, iki saat
dolana kadar da yarım saatte bir yapınız.)
o Uterus sert/kontrakte değil ise yumuĢak hareketler ile
fundus masajı yapılması uterusun kontrakte olmasını
ve kanamanın azalmasını sağlayacaktır.
o Annenin uterin fundusu hissetmesini sağlayınız ve bu
konuda anneye bilgi vererek kendi kendine fundus
masajı konusunda anneyi cesaretlendiriniz.
o Fundus masajı yapılmasına karĢın uterus involusyonu
yeterli değil ise: Uterus içinde veya serviks ağzında
normalden fazla pıhtı olduğu düĢünülüyorsa, bir eliniz
ile hemen simfizis pubis üzerinden uterusun alt
5
bölümünü desteklerken diğer eliniz ile yumuĢak
hareketler ile fundustan bastırarak pıhtı tıkacının
atılmasını sağlayınız.
o Yukarıdaki müdahalelere karĢın uterus
involüsyonu yetersiz ise (Bakınız: Acil Obstetrik
Bakım Yönetim Rehberi Postpartum Kanama Yönetimi
Bölümü.)
o Kanamanın devam etmesi halinde vajinayı da
değerlendiriniz (vajinal yırtık açısından)
Doğum sonrası 20-30 dakika içerisinde 2-3'ten fazla peti
kirletecek kanaması olması, sürekli kan geliĢi, pıhtı çıkıĢı
veya renginin açık/ parlak kırmızıya dönmesi normal
olmayan fazla miktardaki kanamaya iĢaret eder.
Kanama riski olan hastalarda (polihidramnioz, uzamıĢ
eylem, Makrozomik Bebek 4000gr.↑, çoğul gebelik, önceki
doğumlarında kanama öyküsü vb.) toplam kan kaybını
(mümkünse V-Drape ile) değerlendiriniz, kayıt ediniz ve
kanama yönetimi yapınız. (Bakınız: Acil Obstetrik Bakım
Yönetim Rehberi Postpartum Kanama Yönetimi Bölümü.)
Normal doğum sonrası anneyi idrarını boĢaltması konusunda
teĢvik ediniz.
Sezaryen sonrası idrar torbasındaki idrar miktarı ve rengini
kontrol ediniz.
3.4 Normal doğum sonrası perine (vajinal-rektal) muayenesi
yapınız (hemen doğumdan sonra veya epizyotomi onarımı
tamamlanınca).
Serviks ve vajen
Üretra ve çevresi
Epizyotomi hattı
6
Anal sfinkter
3.5 Fazla ağrısı olan hastayı hematom açısından değerlendiriniz
(vulva, vajen, perine, abdomen, insizyon hattı).
3.6 Gebeliğe bağlı sistemik hastalık veya doğum ile ilgili
komplikasyon mevcut ise nedene yönelik tetkik ve tedaviye
baĢlayınız. (Bakınız: Acil Obstetrik Bakım Yönetim Rehberi ve
Riskli Gebelikler Yönetim Rehberi.)
3.7 Lohusanın aile içi Ģiddet durumunu değerlendiriniz. (Aile içi
Ģiddeti gösteren herhangi bir bulgu için izlem yapınız.)
4. LABORATUVAR
4.1. Kan grubu tayini (doğum öncesinde bilinmiyorsa) yapınız.
4.2. Anne Rh (-) ise bebeğin kan grubuna bakınız .
5. BAKIM VE DANIġMANLIK
5.1. Normal doğumdan hemen sonra, hastanın anestezi almasını
gerektirecek bir komplikasyon yoksa, oral beslenmeye
geçilebilir. Sezaryenle doğumda ise uygun olan lohusalarda
oral beslenmeye geçmek için 4-8 saat beklemek gerekir.
5.2. Genel vücut hijyenini sağlayınız (perine bakımı vb.).
5.3. Mümkün olan en kısa zamanda emzirmeyi baĢlatınız ve
annenin bebeğini emzirmesine yardım ediniz ve emzirme
eğitimi veriniz.
7
RİSK DEĞERLENDİRME:
Risk tespiti yapınız (Hastanede kalış süresini ve verilecek klinik
hizmetleri belirlemek üzere)
1. Rh uyuĢmazlığı ve/veya izoimmünizasyon sorgulanması
2. Anemi (hemoglobin <11 g/dL).
3. Gebelik öncesi veya gebelikte hipertansiyon
4. Gebelik öncesi veya gebelikte diyabet
5. Gebelik ve sistemik hastalık (kalp hastalıkları, hematolojik
hastalıklar vb)
6. Erken membran rüptürü
7. UzamıĢ ve/veya presipite eylem
8. Grand multiparite ve/veya sık doğum (2 yıldan az
aralıklarla)
9. Adolesan (<18 yaĢ) veya ileri yaĢ (>35 yaĢ) gebelikleri
10. Çoğul gebelik, doğum ağırlığı>4000 g veya polihidramnios
11. Forseps, vakum veya sezaryen doğum
12. Uterus rüptürüne yol açacak maniplasyonlar
13. Mevcut durumu etkileyen perine ve vajen
laserasyonları
14. Daha önce bilinen ruhsal hastalık öyküsü
15. Doğumun hastane dıĢında gerçekleĢmiĢ olması
16. DüĢük sosyoekonomik durum (beslenme bozukluğu vb)
geliĢmekte olan ülkelerde üreme yaĢındaki kadınlar arasında önde<br />
gelen ölüm ve sakatlık nedenidir. Çok boyutlu bir kalkınma<br />
göstergesi olarak anne ölüm oranı, üreme sağlığı hizmet sunumu<br />
kalitesi ile yakından iliĢkilidir. Dünyada her yıl 400.000 civarında<br />
anne ölümünün gerçekleĢtiği tahmin edilmektedir. Bin Yıl<br />
Kalkınma Hedefleri'nin 5’incisi; anne sağlığındaki iyileĢmesinin<br />
temel göstergesi anne ölümlerinin azaltılmasıdır.<br />
Ülkemizde 2003 yılından bu yana uygulanmakta olan Sağlıkta<br />
DönüĢüm Programı'nda anne ve çocuklara özel önem verilmesi<br />
öncelikli konular arasında yer almıĢtır. Bu çerçevede yapılan<br />
çalıĢmalar sonucunda anne ve bebek ölümlerinde önceki yıllara<br />
göre çok daha yüksek oranlarda azalmalar sağlanmıĢtır. . 2002<br />
yılında anne ölüm oranı yüzbin canlı doğumda 64 iken, 2005<br />
yılında yapılan Ulusal Anne Ölümleri ÇalıĢmasında 28,5’a, 2012<br />
yılında 15,4’e, bebek ölüm hızı ise 2002 yılında binde 31,5 iken<br />
2012 yılında 7,4’e düĢürülmüĢtür.<br />
Bu sonuçların alınmasında ülkemizdeki genel geliĢmenin yanında,<br />
doğum öncesi, doğum ve doğum sonrası bakım hizmetlerinin<br />
güçlendirilmesi, doğumların hastanede yapılmasının sağlanması,<br />
doğu ve güneydoğu baĢta olmak üzere kalkınmada öncelikli<br />
bölgelerdeki sağlık personeli sayısının artırılması, hastanelerdeki<br />
eriĢkin ve yenidoğan yoğun bakım hizmetlerindeki geliĢmeler ve<br />
112 acil yardım ve kurtarma hizmetlerindeki geliĢmenin büyük<br />
katkısı olmuĢtur.<br />
Bilindiği üzere anne ve bebek ölümlerinde gelinen bu düzeyden<br />
daha iyi sonuçlara ulaĢmak gittikçe zorlaĢmaktadır. Bugüne kadar<br />
yapılanlardan daha fazlasını, daha kaliteli olarak yapmak<br />
zorundayız. Bunu gerçekleĢtirmek için sağlık kuruluĢlarının tıbbi<br />
donanım ve alt yapı eksikliklerini tamamlamanın yanında, hizmeti<br />
v<br />
sunan sağlık personelinin bilgi ve becerilerini de en üst düzeyde<br />
tutmak mecburiyetindeyiz.<br />
Bakanlığımızca ülke genelinde sağlık personeli tarafından kaliteli,<br />
standart, güvenli ve nitelikli hizmet sunulması, uygulamada<br />
birlikteliğin sağlanması amaçlanmıĢtır. Bu kapsamda Bakanlığımız<br />
bilim komisyonları ile Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği, Türk<br />
Perinatoloji Derneği, Türkiye Maternal Fetal Tıp ve Perinatoloji<br />
Derneği tarafından Doğum Öncesi Bakım Yönetim Rehberi,<br />
Doğum ve Sezaryen Eylemi Yönetim Rehberi, Doğum Sonrası<br />
Bakım Yönetim Rehberi ve Acil Obstetrik Bakım Yönetim Rehberi<br />
oluĢturulmuĢ ve 2013 yılında bu rehberlerin revizyonu yapılmıĢtır.<br />
Bu rehberler değiĢmez kurallar dizisi değildir ve hastaya sunulan<br />
hizmetlerin hukuki standartlarını oluĢturmazlar. Tıbbın ana<br />
prensibi, “hastalık değil hasta vardır” ilkesine uygun olarak her<br />
hastanın durumunun kendi özel koĢulları içerisinde<br />
değerlendirilmesi gerektiğini kabul eder.<br />
Rehberlerin uygulanması ile her gebenin en az; 4 kez nitelikli<br />
izlenmesi, doğum sonrası hastanede 3, evde 3 olmak üzere 6 kez<br />
lohusa izleminin yapılması, normal doğum sonrası 24 saat, sezaryen<br />
sonrası 48 saat hastanede takip edilmesi, her doğumun hastanede<br />
gerçekleĢtirilmesi, acil obstetrik vakaların yönetimi ve gerektiğinde<br />
stabilize etmek kaydıyla bir üst düzey hastaneye sevklerinin<br />
gerçekleĢtirilmesi beklenmektedir.<br />
Klinik rehberlerin hazırlanmasında ve revizyonunda emeği geçen<br />
Bilim Komisyonu üyeleri, programda çalıĢan kurum personeli ile<br />
Türk Jinekoloji ve Obstetrik Derneği, Türk Perinatoloji Derneği,<br />
Türkiye Maternal Fetal Tıp ve Perinatoloji Derneği, Perinatoloji<br />
Uzmanları Derneğine teĢekkür ederiz. Bugüne kadar anne ve bebek<br />
ölümlerini önlemek adına sahada özveri ile çalıĢan, bu rehberlerin<br />
uygulamasını gerçekleĢtirecek olan sağlık personeline de ayrıca<br />
teĢekkür ederiz.<br />
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu BaĢkanlığı
1. ĠLETĠġĠM
Lohusa ve/veya aile yakınlarını karĢılayarak uygun iletiĢimi kurmak
için aĢağıdaki basamaklari uygulayınız.
Lohusayı nazik bir Ģekilde karĢılama
Gerekli mahremiyeti sağlama
Kendini tanıtma
Lohusanın adını öğrenme ve kullanma
Gerekli olumlu beden dilini kullanma
ĠletiĢim için gerekli mesafeyi ayarlama
Lohusa ile yüz yüze olma, göz teması kurma
Her aĢamada soru sorabileceğini belirtme
2. LOHUSANIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
2.1 Annenin genel durumunu değerlendiriniz.
2.2 Anneye kendini nasıl hissettiğini (halsiz, yorgun, vb) ve
yakınmalarını (ağrı, üĢüme, vb) sorunuz.
2.3 Doğum öncesi bakım ve doğum ile ilgili eldeki kayıtlı olan
bilgileri gözden geçiriniz.
2.4 Anne ve eĢi ile doğum ve doğum sonrası olaylarla ilgili neler
hissettiklerini tartıĢınız ve sorularını yanıtlayınız.
2.5 Risk tespiti yapınız (Hastanede kalış süresini ve verilecek
klinik hizmetleri belirlemek üzere) (Bakınız: Risk
Değerlendirme, Sayfa: 7)
3. MUAYENE/MÜDAHALE
3.1 Muayene/müdahale yapılacak ise:
Yapılacak muayene ve/veya müdahalenin amacını ve nasıl
3
yapılacağını açıklayınız.
Annenin yapılacak müdahaleler için daha önce alınmamıĢsa
yazılı onayını alınız.
Annenin mahremiyetini göz önüne alarak ortamı düzenleyiniz.
3.2 Bilinç durumunu kontrol ediniz.
3.3 Vital bulguları 15 dakikada bir ölçünüz ve değerlendiriniz:
Kan basıncı (Kan basıncı anne istirahat halinde ve iki ölçüm
140/90 mmHg veya üzerinde ya da öykü varsa (Bakınız: Acil
Obstetrik Bakım Yönetim Rehberi Preeklampsi ve Eklampsi
Bölümü.), kan basıncı değeri 90/50 mmHg altında ise
hastayı yakın takip ediniz. (Anestezi uygulanmıĢsa ona bağlı
veya olası kan kaybına bağlı geliĢebilir. Kanama kontrolü
yapınız. Kan basıncı değeri sistolik 90 mmHg’nın
altındaysa ve taĢikardi eĢlik ediyorsa kanama açısından
dikkatli olunuz.) Ayrıca hipotansiyon durumunda; anneyi
ortostatik hipotansiyon açısından da değerlendiriniz.
Nabız (Nabız sayısı 60’ın altı, 100’ün üstü ise hastayı yakın
takip ediniz.)
Solunum sayısı (Solunum sayısı 10’un altı, 20’nin üstü ise
hastayı yakın takip ediniz.)
En az bir kez ateĢ ölçü, (enfeksiyon şüphesi varsa ateş takibi
yapınız.)
3.4 Kanama ve uterus involusyonunu değerlendiriniz:
Doğum sonrası kanamanın önlenmesi için profilaksi
uygulamasını aĢağı seçeneklerden birine göre yapınız; (FIGO
recommendations, Drug regimens for prevention and treatment
of PPH, 2012)
a. Oksitosin;
4
Ġntramuskuler olarak 10 ünite veya
Ġntravenöz olarak 10 ünite 3-5 dakikada veya
Ġntravenöz olarak 10 ünite oksitosin 500cc % 0,9’luk
NaCl veya 500cc Ringer Laktat solüsyonu içinde 10
cc/dk gidecek Ģeklinde, kontrakte uterus sağlanana
kadar yaklaĢık 10-15 dakika, daha sonra da 1 saat
tamamlanana kadar 2cc/dk gidecek Ģeklinde
infüzyona devam ediniz.
b. Ergometrine veya methylergometrine; Ġntramusküler 0,2
mg.
c. Misoprostol; Eğer oksitosin mevcut değil veya güvenli
kullanıma uygun değilse 600 µg oral.
Dikkat: Ergot alkoloidleri (ergometrine veya
methylergometrine) kan basıncını yüksettiğinden dolayı;
yüksek kan basıncı, kalp hastalığı, preeklampsi veya
eklampsisi olan kadınlarda kontrendikedir.
Doğum sonrası ilk bir saat içinde uterin fundus genellikle
umbilikus seviyesinde veya hemen üzerindedir ve serttir.
(Uterus tonus kontrolünü; postpartum ilk yarım saat 5-10
dakikada bir, sonraki yarım saat 15 dakikada bir, iki saat
dolana kadar da yarım saatte bir yapınız.)
o Uterus sert/kontrakte değil ise yumuĢak hareketler ile
fundus masajı yapılması uterusun kontrakte olmasını
ve kanamanın azalmasını sağlayacaktır.
o Annenin uterin fundusu hissetmesini sağlayınız ve bu
konuda anneye bilgi vererek kendi kendine fundus
masajı konusunda anneyi cesaretlendiriniz.
o Fundus masajı yapılmasına karĢın uterus involusyonu
yeterli değil ise: Uterus içinde veya serviks ağzında
normalden fazla pıhtı olduğu düĢünülüyorsa, bir eliniz
ile hemen simfizis pubis üzerinden uterusun alt
5
bölümünü desteklerken diğer eliniz ile yumuĢak
hareketler ile fundustan bastırarak pıhtı tıkacının
atılmasını sağlayınız.
o Yukarıdaki müdahalelere karĢın uterus
involüsyonu yetersiz ise (Bakınız: Acil Obstetrik
Bakım Yönetim Rehberi Postpartum Kanama Yönetimi
Bölümü.)
o Kanamanın devam etmesi halinde vajinayı da
değerlendiriniz (vajinal yırtık açısından)
Doğum sonrası 20-30 dakika içerisinde 2-3'ten fazla peti
kirletecek kanaması olması, sürekli kan geliĢi, pıhtı çıkıĢı
veya renginin açık/ parlak kırmızıya dönmesi normal
olmayan fazla miktardaki kanamaya iĢaret eder.
Kanama riski olan hastalarda (polihidramnioz, uzamıĢ
eylem, Makrozomik Bebek 4000gr.↑, çoğul gebelik, önceki
doğumlarında kanama öyküsü vb.) toplam kan kaybını
(mümkünse V-Drape ile) değerlendiriniz, kayıt ediniz ve
kanama yönetimi yapınız. (Bakınız: Acil Obstetrik Bakım
Yönetim Rehberi Postpartum Kanama Yönetimi Bölümü.)
Normal doğum sonrası anneyi idrarını boĢaltması konusunda
teĢvik ediniz.
Sezaryen sonrası idrar torbasındaki idrar miktarı ve rengini
kontrol ediniz.
3.4 Normal doğum sonrası perine (vajinal-rektal) muayenesi
yapınız (hemen doğumdan sonra veya epizyotomi onarımı
tamamlanınca).
Serviks ve vajen
Üretra ve çevresi
Epizyotomi hattı
6
Anal sfinkter
3.5 Fazla ağrısı olan hastayı hematom açısından değerlendiriniz
(vulva, vajen, perine, abdomen, insizyon hattı).
3.6 Gebeliğe bağlı sistemik hastalık veya doğum ile ilgili
komplikasyon mevcut ise nedene yönelik tetkik ve tedaviye
baĢlayınız. (Bakınız: Acil Obstetrik Bakım Yönetim Rehberi ve
Riskli Gebelikler Yönetim Rehberi.)
3.7 Lohusanın aile içi Ģiddet durumunu değerlendiriniz. (Aile içi
Ģiddeti gösteren herhangi bir bulgu için izlem yapınız.)
4. LABORATUVAR
4.1. Kan grubu tayini (doğum öncesinde bilinmiyorsa) yapınız.
4.2. Anne Rh (-) ise bebeğin kan grubuna bakınız .
5. BAKIM VE DANIġMANLIK
5.1. Normal doğumdan hemen sonra, hastanın anestezi almasını
gerektirecek bir komplikasyon yoksa, oral beslenmeye
geçilebilir. Sezaryenle doğumda ise uygun olan lohusalarda
oral beslenmeye geçmek için 4-8 saat beklemek gerekir.
5.2. Genel vücut hijyenini sağlayınız (perine bakımı vb.).
5.3. Mümkün olan en kısa zamanda emzirmeyi baĢlatınız ve
annenin bebeğini emzirmesine yardım ediniz ve emzirme
eğitimi veriniz.
7
RİSK DEĞERLENDİRME:
Risk tespiti yapınız (Hastanede kalış süresini ve verilecek klinik
hizmetleri belirlemek üzere)
1. Rh uyuĢmazlığı ve/veya izoimmünizasyon sorgulanması
2. Anemi (hemoglobin <11 g/dL).
3. Gebelik öncesi veya gebelikte hipertansiyon
4. Gebelik öncesi veya gebelikte diyabet
5. Gebelik ve sistemik hastalık (kalp hastalıkları, hematolojik
hastalıklar vb)
6. Erken membran rüptürü
7. UzamıĢ ve/veya presipite eylem
8. Grand multiparite ve/veya sık doğum (2 yıldan az
aralıklarla)
9. Adolesan (<18 yaĢ) veya ileri yaĢ (>35 yaĢ) gebelikleri
10. Çoğul gebelik, doğum ağırlığı>4000 g veya polihidramnios
11. Forseps, vakum veya sezaryen doğum
12. Uterus rüptürüne yol açacak maniplasyonlar
13. Mevcut durumu etkileyen perine ve vajen
laserasyonları
14. Daha önce bilinen ruhsal hastalık öyküsü
15. Doğumun hastane dıĢında gerçekleĢmiĢ olması
16. DüĢük sosyoekonomik durum (beslenme bozukluğu vb)